'Als je voelt dat het zin heeft, dan heeft het zin'

“Erich Fried was een bijzondere man. Hij werd in 1921 in Wenen geboren. Hij was joods en vluchtte in 1938 voor de nazi’s naar Engeland, en is daar ook gebleven. Maar hij bleef altijd in het Duits schrijven. Hij ontpopte zich als politiek dichter en heeft de politieke poëzie in Duitsland na Auschwitz radicaal veranderd. Vooral zijn politieke benadering spreekt mij aan. Dan kun je denken: waarom kies je dan een liefdesgedicht? Maar dit gedicht gaat over veel meer dan de liefde. Fried stelt onze moraal en meningen aan de kaak. Als je alleen naar je verstand luistert, dan zijn veel dingen onzin, zegt hij. En als je alleen naar eerdere ervaringen kijkt, zie je dat er veel mislukt. Waarom zou je nog aan iets nieuws beginnen? Is het wel te bewijzen, levert het iets op, heeft het economische waarde? Al die vragen klinken door in het gedicht. Terwijl de liefde zegt: wat maakt dat allemaal uit? Er komt, om met Henriëtte Roland Holst te spreken, een soort zachte kracht los die de realiteit bedekt. Het gedicht helpt me om op een relativerende manier naar de realiteit te kijken.

Ik leerde het kennen nadat ik, ongeveer twintig jaar geleden, was gebeld door een Duitse kennis van me, een lesbienne. Ze vroeg of ik haar huwelijk wilde zegenen. Het was in de tijd dat zowel in Nederland als Duitsland de discussie hierover stevig woedde. Ze kon geen kerk vinden die het aandurfde. Uiteindelijk zijn we in een café terechtgekomen. We openden met dit gedicht, dat natuurlijk ook over de kerkpolitieke situatie spreekt. Vanaf dat moment is het met me meegegaan. Ook bij ons eigen huwelijk is het voorgelezen. We hebben het, in de Duitse versie, op een spiegel in ons huis geschreven. Ik loop er dus telkens tegenaan. Het herinnert me aan die huwelijksdag en aan de liefde in veel bredere zin. Het geeft richting. Er zijn elke dag momenten waarop ik me afvraag: heeft dit wel zin? Dan kan mijn verstand allerlei dingen berekenen. Of ik kan me laten leiden door mijn angst, mijn onderbuikgevoel: o help, wat betekent dit allemaal voor mij? Maar ik kan ook proberen de situatie met liefde te bejegenen. Het gedicht zegt: als je voelt dat het zin heeft, dan heeft het zin.

Het plopt geregeld op. Vanochtend nog toen ik las over de komst van Afghaanse vluchtelingen en de manier waarop Nederland omgaat met Afghanen die voor ons werkten. Alsof het vuil is, zo laten we ze daar achter. Daar kan ik heel boos om worden. Ik zou willen dat politici, los van allerlei meningen van het electoraat, zeggen: wij hebben hier een verantwoordelijkheid. De liefde in het gedicht heeft voor mij alles met Bijbelse liefde te maken. Als de Bijbel zegt ‘Heb de vreemdeling lief zoals God de vreemdeling liefheeft’, dan staat achter de dubbele punt: geef hem brood en kleding. Zorg dus dat hij een fatsoenlijk leven kan leiden. Het Bijbelse begrip liefde staat voor veel meer dan een beetje knuffelen. Het is een kracht waardoor je gedragen wordt om op een andere manier naar iemand te kijken die voor je deur staat, je aankijkt en vraagt: doe mij recht. Voor mij spreekt dat allemaal mee in dit gedicht. De Bijbel opteert heel radicaal voor sanering van de samenleving, zodat niet alleen het economisch belang voorop staat. Wij zijn doordesemd met neoliberaal gedachtegoed; zelfs een boom heeft alleen maar waarde als hij geld oplevert. De Bijbel pleit ervoor terug te gaan naar waar het werkelijk om gaat, de liefde.”

VOLZIN - oktober 2021 (PDF)

€4,99

Toevoegen aan winkelwagen