'Boegbeeld van Leeuwarden en drager van de Friese taal'

‘Toen ik ruim tien jaar geleden burgemeester werd in Leeuwarden, hoorde ik al snel over een indrukwekkende dichter in de stad, Tsjêbbe Hettinga. Niet alleen op papier een goede dichter, maar ook nog eens iemand met een prachtige voordracht en een indrukwekkend uiterlijk: een blinde man, grote snor, zware stem. Kijk maar op YouTube.

Als er één dichter is die je moet horen én zien, dan is het Tsjêbbe Hettinga wel. En toen bleek hij ook nog bij mij om de hoek in de binnenstad te wonen. Ik sprak hem dus weleens, of ik zag hem samen met zijn vrouw Tsjikke op de tandem door de stad fietsen. Hij voelde zich thuis in Leeuwarden, maar maakte ook verre reizen en droeg zijn Friese gedichten in veel landen voor. Moet je voorstellen: een poëziefestival in een stadion in Colombia, tienduizend mensen die naar hem luisteren en een staande ovatie geven. Terwijl ze er geen woord van verstaan! Kennelijk weet Tsjêbbe Hettinga via een soort universele taal een emotie bij mensen te raken, waar ook ter wereld.

Ik heb hem pas goed leren bij de presentatie van Leeuwarden als culturele hoofdstad van Europa aan een internationale jury. Bij de eerste ronde in 2012 droeg Tsjêbbe Hettinga zelf De Stêd voor – en dat maakte een verpletterende indruk. De tekst stond ook op de omslag van ons bidbook, waarmee we meteen duidelijk maakten dat bij ons cultuur iets is wat kunstenaars en artiesten zélf vormgeven. De jury verwachtte allemaal mannen in grijze pakken met stropdassen om, maar ik was van onze delegatie bijna de enige die er zo uitzag. Ik gaf meteen het woord aan Tsjêbbe Hettinga, en die donderde vervolgens in één klap dat gedicht het zaaltje in. Dat maakte grote indruk, waardoor wij ten koste van Den Haag en Utrecht naar de tweede ronde gingen. We hadden die sessie vooraf natuurlijk geoefend, en tijdens die voorbereiding heb ik Tsjêbbe Hettenga persoonlijk goed leren kennen.

Ik raakte onder de indruk van zijn scherpe inzicht, zijn humor en zijn grote persoonlijke inzet. Bij de tweede ronde, in 2013, zong Nynke Laverman een tekst van hem. Tsjêbbe Hettinga was inmiddels overleden; dat was heel akelig. Vlak voor Kerst meldde hij dat hij een slopende ziekte had, en vervolgens ging het heel snel. Ik heb op zijn begrafenis nog het woord gevoerd, en hem geroemd als cultureel boegbeeld van de stad en drager van de Friese taal. Dat wij als outsider, met de kleinste begroting, in de tweede ronde wonnen van Maastricht en Den Bosch hebben we voor een groot deel aan Tsjêbbe Hettinga te danken. Hij had alle festivals en andere culturele activiteiten in 2018 verschrikkelijk graag willen meemaken.

Ik vind dit een prachtig gedicht. Het gaat over Leeuwarden, maar het geeft tegelijk een universeel beeld van de stad. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat we als culturele hoofdstad alleen maar naar binnen gericht met onszelf bezig zijn, zo van: oh, oh, wat hebben we toch een mooie stad. Nee, we hebben hier dezelfde grotestadsproblemen en -kwaliteiten als andere steden in Europa;  die kennis en ervaring en cultuur wisselen we uit met Denemarken, Polen, Portugal en noem maar op. Mijn Fries is niet zo goed, maar hoor hoe Hettinga dat doet: mei ’t sulverbit yn é bek túgjend fan Lahti oant Cádiz mei Yslân op ‘e sirkel mulpunt van Europa… Nu ik het opnieuw lees, hoor ik het hem weer zeggen, met die bezwerende cadans erin, die donkere stem, die muzikaliteit, die Friese woorden… ja, prachtig.”

Religie

Friese bijbelvertaling

13 juli 2020

‘Als je wilt dat het geloof toegang krijgt tot je leven, is gebruik van je eigen taal een noodzakelijke voorwaarde’