Bunschoten Maranathakerk
© www.spakenburg-zuid.nl
Je zou Bunschoten de christelijkste gemeente van Nederland kunnen noemen. Vier van de vijf partijen in de gemeenteraad beroepen zich op christelijke beginselen, en ook in de vijfde, de VVD, draaien christenen mee. Een fijne werkplek?
“Het heeft zeker mooie kanten”, beaamt Alma Broekmaat-Hagens, fractievoorzitter van de ChristenUnie. “Zo beginnen en eindigen we elke raadsvergadering met gebed. Dat is in nog maar weinig gemeenten in Nederland het geval.” En ja, ook D66-interim-burgemeester Albertine van Vliet spreekt het ambtsgebed uit. Ze is remonstrants en heeft als burgemeester niet de belofte maar de eed afgelegd.
Nergens in Nederland is het percentage CU-stemmers zo hoog als in Bunschoten: ruim 32 procent
willem pekelder
Voor Alma Broekmaat draait christelijke politiek om ‘oog voor elkaar’, zoals de verkiezingsslogan van de ChristenUnie luidde. “Omzien naar armen, eenzamen en kwetsbaren. Neem de arbeidsmigranten. We hebben ze hard nodig in Bunschoten, maar hun huisvesting is door het woningtekort niet altijd goed geregeld. Zo’n vijf jaar geleden heeft mijn partij, samen met de VVD, het initiatief genomen om het aantal arbeidsmigranten per woning te beperken tot maximaal vier. We hebben ook een migrantenhotel geopend. En er is een tweede in aantocht.”
Christelijke politiek heeft voor de CU-fractievoorzitter tevens te maken met de onderlinge omgang in de raad. “Niet op de persoon spelen, maar op de inhoud. En na een fel debat gewoon een drankje met elkaar kunnen drinken en vragen: hoe gaat het eigenlijk met je? Maar”, voegt ze eraan toe, “er gebeuren hier natuurlijk ook weleens lelijke dingen, bijvoorbeeld toen wij in 2019 uit de coalitie werden gestoten.”
Als ik het ziekenhuis van Amersfoort bezoek, zie ik meteen wie uit Spakenburg komt
gertjan van harten
Ook van de vorig jaar aangetreden nieuwe coalitie maakt de ChristenUnie, met zes zetels de grootste raadsfractie, geen deel uit. De liberalen wilden niet met de ChristenUnie samenwerken en er kwam een college van VVD, CDA en de Christelijke Arbeiderspartij (de SGP haakte vanwege verruiming van de horecatijden af).
Al bij de breuk met de ChristenUnie in 2019 had de VVD gezegd dat het tijd was voor bestuurlijke vernieuwing en dat de ChristenUnie en haar voorgangers in Bunschoten lang genoeg hadden geregeerd, namelijk zeventig jaar. “Voor dat laatste kan ik, vanuit andere partijen bezien, begrip opbrengen”, reageert Broekmaat (37), “al is dat natuurlijk geen reden om een coalitie, die op inhoud goed samenwerkt, te verbreken. Overigens, van bestuurlijke vernieuwing merk ik vooralsnog weinig.”
Nergens in Nederland is het percentage CU-stemmers zo hoog als in Bunschoten, met als belangrijkste dorp Bunschoten-Spakenberg: ruim 32 procent. De aanhang komt vanouds uit de gereformeerd vrijgemaakte kerk, die in deze Utrechtse gemeente gerust de volkskerk mag worden genoemd. Vrijgemaakt predikant ds. Gertjan van Harten schat dat een kwart van de 22.000 inwoners lid is van het orthodoxe kerkgenootschap, dat in Bunschoten-Spakenburg vijf godshuizen en acht predikanten telt.
Dat betekent niet dat al die kerken zondags bomvol zitten. “Dat heb je met een volkskerk”, legt Van Harten in zijn pastorie uit, “er zijn veel randkerkelijken. In mijn Maranathakerk, hier in Spakenburg, komt zondagsochtends ongeveer een derde van de leden opdraven. Vooral sinds corona is het aantal kerkgangers snel achteruit gegaan.”
In mijn Maranathakerk, hier in Spakenburg, komt zondagsochtends ongeveer een derde van de leden opdraven
gertjan van harten
Juist vanwege die randkerkelijkheid zou hij Bunschoten-Spakenburg niet als een ‘christelijk dorp’ willen betitelen. “Dat zou betekenen dat mensen hier vol overtuiging voor Christus kiezen, terwijl velen vooral om redenen van traditie of familie lid zijn van de kerk. Het is in die zin eerder een kerkdorp dan een christelijk dorp.” Dat neemt niet weg dat Bunschotenaren, volgens de predikant, veel naar elkaar omzien. Familiebanden zijn belangrijk. “Als ik het ziekenhuis van Amersfoort bezoek, zie ik meteen wie uit Spakenburg komt. Boven zijn of haar bed hangen de meeste kaarten.”
Daarnaast doet de burgerlijke gemeente behoorlijk wat voor mensen met een beperking en is de interkerkelijke stichting De Genadebron actief met een voedselbank, een buurthuis en inzamelingen. “Bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne organiseerde De Genadebron een gebedsbijeenkomst. Dat is in deze gemeente heel normaal”, vertelt Alma Broekmaat.
Gertjan van Harten (53) evenwel denkt dat er qua levensstijl weinig verschil is tussen Bunschoten en een ‘seculiere gemeente’. “Misschien gaat het er hier zelfs wat heftiger aan toe. Er is een groot drank- en drugsprobleem. Ik wil niet afgeven op het dorp, maar ik denk dat die verslavingen samenhangen met het harde werken.
Uiterlijk en buitenkant zijn hier belangrijk: een mooi huis, een prachtige auto. Zestig uur per week in touw zijn is in Spakenburg, bij wijze van spreken, een parttime baan. Drank en drugs fungeren dan als compensatie. Dat geldt met name voor jongeren die na schooltijd vaak bij de visboer werken en daar op een zaterdag al gauw honderd euro mee verdienen. Dat wordt in het weekend uitgegeven als er stevig wordt gestapt.”
Fred Nijenhuis kan daarvan meepraten. Als coördinator van Waypoint, eerstelijns verslavingszorg, vermoedt hij dat het aantal drank- en drugsafhankelijken in Bunschoten-Spakenburg niet lager is dan in de rest van Nederland, namelijk één op twintig. Op een bedrijventerrein buiten de bebouwde kom vangt Waypoint verslaafden op met gesprekken, buddy’s en zingevende activiteiten zoals houtbewerking. Professioneel afkicken gebeurt er niet. Dan moeten cliënten naar een psychiater/psycholoog of afkickkliniek. Maar bij Waypoint wordt, zo begrijpen we, wel vaak het zaadje geplant voor zo’n afkicktraject.
Er is een groot drank- en drugsprobleem. Ik wil niet afgeven op het dorp, maar ik denk dat die verslavingen samenhangen met het harde werken
GeGertjan van Harten
Gezien de Bunschoter bevolkingssamenstelling heeft een groot deel van de cliënten een christelijke achtergrond. “Verslavingen gaan aan christenen niet voorbij. Het zijn ook gewoon mensen. En ja, ook Bunschotense pubers gaan op internet”, licht de 45-jarige coördinator toe. Heeft drankverslaving in vissersdorp Spakenburg misschien te maken met de bekende zegswijze: een vis moet zwemmen? “Nou”, reageert Nijenhuis, “de fles komt in Bunschoten-Spakenburg wel snel op tafel, ja, ik denk sneller dan elders. Het is een dorp van hard aanpoten. Ambulante vishandelaren trekken het hele land door en maken lange dagen. Sommigen snuiven coke of slikken een pilletje om het vol te kunnen houden. Incidenteel faciliteren ze het middelengebruik voor hun jongere medewerkers, die vaak nog op school zitten.”
Nijenhuis, lid van de gereformeerd vrijgemaakte kerk (‘maar ik noem mij in de eerste plaats christen’), schat dat Waypoint zo’n 150 cliënten per jaar begeleidt. De medewerkers – twee in vaste dienst, de rest vrijwillig – proberen dat te doen vanuit een christelijke levensvisie. “We willen met Jezus’ ogen naar de ander kijken. Daardoor zie je de mooie dingen, en weet je bovendien: ik ben niet beter dan deze cliënt. Ik heb net zoveel genade nodig als hij.”
Nijenhuis spreekt uit ervaring, want ook hij was in een vorig leven verslavingsgevoelig. Openhartig: “Ik was nogal verslingerd aan porno. Gelukkig heeft dat mijn bestaan niet geheel ontwricht, en ook mijn huwelijk is gespaard gebleven. Alhoewel de aantrekkingskracht blijft, kijk ik nu geen porno meer. Het geloof in de Here Jezus heeft mij gered. Na mijn bekering, zo rond mijn 36ste, wilde ik een ander leven. Ik was projectmanager, maar zocht iets minder commercieels, iets met mensen. Zo heb ik in 2017 met een vriend Waypoint geïnitieerd.”
Ook voor veel cliënten van Waypoint, onderdeel van tot Heil des Volks, geldt dat religie hun leven verandert. Nijenhuis: “Het geloof is een realistisch alternatief voor verslavingen. Bidden of hulp zoeken bij medechristenen in plaats van gebruiken.”
Het geloof is een realistisch alternatief voor verslavingen. Bidden of hulp zoeken bij medechristenen in plaats van gebruiken
fred nijenhuis
We wandelen door het houtbewerkingsbedrijf, waar verslaafden en herstellenden aan een zinvolle tijdsbesteding en een dagritme worden geholpen. De één timmert een tafel, de ander veegt de vloer schoon, ieder werkt hier naar zijn eigen kunnen. Nijenhuis wijst naar een aantal snijplanken langs de muur en zegt: “Die gaan vaak als relatiegeschenken de deur uit. Op dít moment zijn we bezig met een complete speelplaats voor een school. Maar wát we ook maken, het zijn altijd spullen met een verhaal.”
Met gepaste trots vertelt hij dat vorig jaar negen mensen vanuit het houtbewerkingsbedrijf doorstroomden naar een reguliere baan. “Ik ben blij dat Waypoint hun weer wat zelfvertrouwen heeft kunnen geven.”
Waypoint haalt de helft van zijn inkomsten uit de timmerwerkplaats, de andere helft komt uit fondsen en collectes. Daarnaast is er een bescheiden gemeentelijke subsidie: 10.000 euro per jaar. De kerken keken eerst de kat wat uit de boom, zegt Nijenhuis, maar nu zijn er goede contacten. Belangrijk, want zo wordt de jeugd bereikt.
De kerk mag dan minder goed worden bezocht dan in de jaren vóór corona, toen twee derde van het dorp op zondag uitliep, de dominee is in Bunschoten nog altijd een notabele. Hoewel. Gertjan van Harten – zwarte coltrui, zwarte ruitjesbroek – rekent zichzelf niet tot die categorie. “Ik ben, denk ik, zeer benaderbaar. Zozeer zelfs dat mijn kinderen liever niet meer meegaan naar de markt, omdat ik altijd wel met mensen over van alles en nog wat in gesprek raak. Waar maakt een dominee dat nog mee op straat? Nou, hier in Bunschoten-Spakenburg.”
Pas nog werd hij in de kantine van voetbalclub Eemdijk aangeklampt door een man wiens vrouw ernstig ziek was. “Hij vertelde mij dat dat ziekbed ook iets deed met zijn geloof in God. Ik vind het prachtig dat mensen, ook onbekenden, mij dat soort persoonlijke verhalen toevertrouwen.”
Ik denk dat we in den lande redelijk uniek zijn met onze vormen van echtscheidingspreventie
alma broekmaat
Hij gaat graag naar voetbal, vooral S.V. Spakenburg, zíjn club. Of naar het café, gezellig met vrienden. Met smaak verhaalt Van Harten over de tijd dat de EO in het dorp filmde voor Boeren, Bijbels en Beauties. “De cameraman kwam uit Urk en kon niet geloven dat ik dominee was, ‘want u draagt geen zwart pak, en… u lácht’" “Ach”, vervolgt hij, “men is hier bourgondisch, daarom voel ik mij thuis. Maar belangrijker: een dominee moet dáár zijn waar de mensen zijn, zeker in Bunschoten-Spakenburg. Dit is een missionair gebied, ook weer vanwege die volkskerk. Veel mensen kennen het Evangelie niet of niet meer.”
Anderen verlaten de gevestigde gereformeerde gezindte, waarvan Bunschoten vele schakeringen telt, en stappen over naar de evangelische Mozaiek033-kerk, waar het er allemaal wat blijer en vrijer aan toegaat. Ook Van Harten heeft veel gelovigen ‘verloren’ aan de broeders en zusters van Mozaiek033. “Een concurrent, ja, maar vooral een spiegel. Wat vinden gelovigen daar wél wat ze bij de wat meer traditionele kerk níet vinden? Ik denk dat ze daar meer de onvoorwaardelijke liefde van God proeven.”
Ook aan Bunschoten-Spakenburg gaat de moderne tijdgeest niet voorbij. Mensen scheiden en gaan uit elkaar
willem pekelder
Alma Broekmaat, zelf gereformeerd vrijgemaakt, roemt de goede samenwerking tussen de circa dertien Bunschotense kerkgenootschappen. Ze zijn, zo blijkt, nog altijd het cement van de lokale samenleving. “Afgelopen zondag bijvoorbeeld is in alle kerken geld ingezameld voor de aardbeving in Turkije en Syrië. Zo’n gezamenlijke collecte levert al gauw duizenden euro’s op.” De Bunschotenaar is, naar haar smaak, sowieso iemand van de handen uit de mouwen. “Naast je werk je inzetten voor de maatschappij en het verenigingsleven. Als je hier iets organiseert, kun je vrij snel rekenen op sponsoring door lokale bedrijven.”
De ChristenUnie, waarvoor Broekmaat landelijk werkt op het partijbureau, zoekt het contact met de samenleving actief op. Bijvoorbeeld toen de energieprijzen pijlsnel omhoog gingen. Via de kerken probeerde de partij er achter te komen wie er het meest door zouden worden geraakt. Aanvankelijk wilde de burgerlijke gemeente, volgens Broekmaat, alleen energietoeslag geven aan mensen op bijstandsniveau, maar dankzij de inspanningen van de ChristenUnie werd dat uitgebreid tot 130 procent van het bijstandsniveau. “Wij pleiten voor ruimhartigheid: als je veel hebt, kun je veel geven. We steken het nodige op in de oppositie, maar als het gaat om oog en oor voor de minderbedeelden zou het toch beter zijn als de ChristenUnie meeregeerde. Er wordt te veel louter naar financiën gekeken”, noteert Broekmaat fijntjes.'
Dat haar partij in acht jaar tijd zakte van acht naar zes raadszetels is, volgens de CU-voorvrouw, deels te wijten aan de secularisatie. “En verder aan het afbrokkelen van de zuilen. Ja, ook de vrijgemaakte. Mensen stemmen niet meer automatisch op de partij van hun geloofsovertuiging. Men let, veel meer dan vroeger, op de persoon en de inhoud.”
Ook aan Bunschoten-Spakenburg gaat de moderne tijdgeest niet voorbij. Mensen scheiden en gaan uit elkaar. “We zien vooral onder jongeren een stijging van het aantal gestrande huwelijken. Vanwege de impact op kinderen en het sociale stelsel is mijn partij acht jaar geleden begonnen met het geven van meer voorlichting, bijvoorbeeld via verloskundigen: wat staat je te wachten bij je eerste kind, wat voor impact heeft zo’n geboorte op je relatie, enzovoort? Verder vergoeden we een aantal sessies voor relatietherapie. Ik denk dat we in den lande redelijk uniek zijn met deze vormen van echtscheidingspreventie.”
Willem Pekelder is journalist, columnist en spreker. Voor meer informatie: www.willempekelder.nl.
Nieuws? Vertel het ons!
Al vanaf €1,99 per week.
