'Corona is een splijtzwam geworden in onze samenleving'

De maatregelen zijn aangescherpt. Als ik eerlijk ben, denk ik… Nee, niet doen. Breek me de bek niet open. Kom, Jansen, niet zo flauw. Voor de draad ermee. Nou, vooruit dan. Ik ben woedend op Rutte en zijn kornuiten daar in Den Haag. Woe-dend! Maar waarom dan? Die mensen willen toch het beste voor ons? Waarom? De maatregelen hebben meer impact dan het virus zelf. Het middel is erger dan de kwaal.

Splijtzwam

Corona is een splijtzwam geworden in onze samenleving. Hij groeit dwars door families, vriendengroepen, kennissenkringen enz. heen. Luitjes met wie je altijd goed door één deur hebt gekund blijken ineens tot het ‘andere kamp’ te behoren. Natuurlijk bevinden de meeste mensen zich in een genuanceerder middengebied, maar de uitersten worden gevormd door de tweedeling tussen hen die zich soms zelfs als diederik-believers aanduiden (mijn God!) en die dus de huidige maatregelen nog niet ver genoeg vinden gaan en anderzijds hen die zeggen dat je niet de hele samenleving moet willen ontwrichten vanuit een louter medische optiek.

Vooral bij deze laatste groep vind je woede en chagrijn. Niet in de eerste plaats over het virus, maar over de disproportionele en arbitraire maatregelen.  

Even de remmen los

Ik weet wel dat we dat niet moeten willen, maar het leeft ook in mij als een te sterke kracht om het te negeren. Ik zal het straks nuanceren, maar nu eerst even alle remmen los.

Ik ben woedend op Rutte c.s. omdat hij onze kleinkinderen hun voetbalmorgen ontneemt. Als ergens geen besmettingen plaatsvinden is het wel daar, waar kleine groepen kinderen in de vrije ruimte buiten het zaterdagmorgenfeest van een heuse competitie mogen vieren. De ouders en grootouders mochten al niet meer komen kijken maar nu is ook aan de kinderen zelf het feest ontnomen. Voor de tweede keer dit jaar.

Oh… is dat alles? Peanuts in vergelijking met wat de kinderen van Moria meemaken. Zeker, maar op die kleine schaal zijn het kostbare peanuts. Pareltjes in een mensenleven. Jeugdherinneringen waar ze een leven lang op teren. Waar ze veel van leren: spelplezier, weerbaarheid, de noodzaak van bewegen en buiten zijn, incasseren. Hun dit te ontnemen was volstrekt onnodig. Moet dan per se alles kapot worden gemaakt? Ik heb dit jaar iets te vaak beteuterde gezichtjes gezien omdat er weer iets niet kon doorgaan, niet vanwege corona, maar vanwege maatregelen – die achteraf zeer betwistbaar bleken.

Ik ben woedend op Rutte omdat hij zegt met een grote hamer het virus te willen vernietigen terwijl hij niet trefzeker toeslaat waar het zich bevindt maar in het wilde weg maait en de meest kwetsbaren raakt, zoals kinderen. En, veel erger natuurlijk, de horeca. Hij mikt niet op de brandhaarden in de grote steden maar raakt ook de regio’s waar de besmettingen beheersbaar zijn.       

Ik ben woedend vanwege zijn moralistische praatje achteraf dat we onze verantwoordelijkheid moeten nemen en dat we niet mogen zeuren over de maatregelen maar ze braaf moeten opvolgen. Nee, dat snap ik. Dat hij het daar liever niet over wil hebben…

Woede en chagrijn, ik zie het ook om me heen. Heel veel. En met veel ernstiger redenen dan die van mij. Het moet er eerst uit. Geef er lucht aan.  Communiceer je woede en chagrijn.

Dat heb ik bij deze gedaan. Maar nu wil ik ook kijken hoe ik het te boven kan komen. Hoe ik de splijtzwam te boven kan komen. Hoe ik het kan relativeren, me ermee verzoenen. Zodat er weer openheid komt naar dat ‘andere kamp’. Want ook daar zijn ze woedend. Bijvoorbeeld op mij. Ik besef natuurlijk ook dat ik ernaast kan zitten…

We moeten elkaar zien te vinden in een punt van rust. Ik ga te rade bij twee oude mystici en een jonge vrouw.   

Spinoza, Meister Eckhart en... Marleen

Zo’n punt van rust vind ik altijd bij Spinoza. In dit geval in zijn begrip: Noodzakelijkheid. Alle dingen kunnen niet anders gebeuren dan ze gebeuren. Het is een kwestie van oorzaak en gevolg. Emoties als reactie hebben dus geen zin – inadequaat, noemt Spinoza die – want degene die handelt, ook die jou iets aandoet, kan niet anders dan zo handelen.  In het geval van de maatregelen: de beslissingen van Rutte c.s. worden ingegeven door zodanige angst (o.m. voor de publieke opinie) dat de enig mogelijke reactie deze lockdown was.

Gortdroog brengt Spinoza aldus de heftigste gebeurtenissen en gevoelens terug tot niet meer dan een causaal verband. Een natuurverschijnsel, of liever: een God/Natuurverschijnsel. Dit besef helpt om menselijk handelen, meningen en emoties te relativeren en te overstijgen. Het zet je in een vrijheid die tot de ‘eindeloze liefde’ van God leidt.

Ik denk ook aan Meister Eckhart met zijn Gelassenheit. Dat is, voor de goede orde, geen berusting. Geen gelatenheid in onze betekenis van het woord. De vertaling sereniteit komt misschien nog het dichtst in de buurt. Innerlijk leeg zijn. Ontvankelijkheid voor wat er door mij heen kan gebeuren als ik alles loslaat.

Het is het ondergaan van wat je overkomt, maar actief. Doen wat je kunt, maar losjes. En het accepteren als dat niet werkt. Accepteren, niet lijdzaam maar erin meebewegend. Er een rol in spelend en er als het ware mee spelend.  Eraan willen groeien in liefde. Zodat je zelfs een beter mens wordt van de vele, vele dingen waaraan je toch niets kunt veranderen. 

Op deze wijze kunnen corona en zelfs ook de maatregelen gezien worden als een oefening.

Gelassenheit – omdat we niet weten wie er gelijk gaat krijgen. Omdat we uiteindelijk evenmin weten wat goed of slecht voor ons is. Maar vooral omdat God/Liefde ongedacht door alle dingen heen werkt, door geluk en ongeluk, door ons hele leven, ook door de pijn van corona. Ik ben ervan overtuigd dat corona ons nog veel te geven heeft. Op z’n minst een nieuwe bewustwording van gezondheid, vrijheid, leven – en sterfelijkheid.

Zoals Marleen, een  jonge vrouw met een fysieke beperking en een pittige ziektegeschiedenis, mij afgelopen zomer mailde:

‘Ik ervaar mijn gebrekkige gezondheid niet altijd en alleen als kwaad.
Vaker heeft het twee kanten. Brengt het me juist dichter bij mezelf, bij God, bij de ander. Ik heb te vaak meegemaakt dat iets dat me overkwam zowel een vloek als een zegen bleek te zijn.’