Gemeenschap De Hooge Berkt gelooft met hart en handen.
In de oecumenische leefgemeenschap De Hooge Berkt leven mensen met een verschillende achtergrond samen: rooms-katholiek, oud-katholiek, protestants of zonder kerkelijke afkomst. Dat vraagt om een open instelling van de kleine honderd leden van wie er zestig in het Brabantse dorp Bergeijk wonen, op het eigen terrein of verderop in het dorp. “Maar het brengt je ook veel”, zegt bestuurslid Jeroen Cornelissen (58). “Hier stellen mensen vragen, iets wat ik van huis uit niet gewend ben. Die vragen zetten me aan het denken, over de preek in onze diensten bijvoorbeeld, maar ook welke kant ik op wil in mijn werk, wat daar echt bij mij past. En je kunt hier oefenen in samenleven. Ik zie in de samenleving mensen te vaak uit elkaar gaan als dingen in de communicatie niet goed lopen, wij proberen daar doorheen te breken.”
Het zoeken naar hoe samen te leven is kenmerkend voor deze oefenplaats in gelovig samenleven die in 1967 werd opgericht. In de roerige jaren zestig vonden priesters in de woning van Guurtje Klomp-van Kemenade (1915-2003) een plek voor rust en bezinning. Velen van hen twijfelden of het priesterleven nog bij hen paste, en sommigen vonden bij haar een nieuwe plek om samen verder te leven. Een van hen was de priester-jezuïet Jan Berger (1933-2003) die al vrij snel de spirituele begeleiding van de groeiende gemeenschap op zich nam. Een gemeenschap waar zich al spoedig ook mensen van andere christelijke achtergronden bijvoegden. Samen werkten zij aan hun ideaal: een hartelijke kerk zijn in een bewoonbare wereld.
Ik zie in de samenleving mensen te vaak uit elkaar gaan als dingen in de communicatie niet goed lopen, wij proberen daar doorheen te breken
jeroen cornelissen
In de leefregels die richting geven aan dit leven in broeder- en zusterschap is ook het vinden van je eigen geloof en levensweg steeds belangrijker geworden. “Vroeger deden we alles gezamenlijk; van bijeenkomsten tot diensten, je was overal bij”, vertelt Tineke Renkema (69). “We hadden ook weinig privacy want de gasten van de gemeenschap logeerden bij ons thuis. Dat was toen noodzakelijk, maar op een gegeven moment wilden mensen meer ruimte en vrijheid in hun manier van leven en geloven. Dat leidde tot een crisis die vanaf 1990 wel zo’n tien tot vijftien jaar heeft geduurd. In de fase waarin we nu zitten, zoeken we het verbond met elkaar, zonder onderlinge verschillen te ontkennen.”
“Het belangrijkste vinden we, dat je persoonlijke ontwikkeling in de pas loopt met je christelijke idealen”, zegt Jules van Hoeckel (67). “Natuurlijk verwachten we dat bewoners zich inzetten voor de gemeenschap, maar mensen kiezen daarin een manier die bij hen past. De een werkt graag in de tuin, de ander kookt graag of houdt bijvoorbeeld van beeldhouwen.
Dat praktische, scheppende werken met je handen is essentieel in onze manier van geloven en samenleven. Wij geloven met hart en handen. Zo samenleven vraagt natuurlijk om een open blik. Veel bewoners – de meesten van ons zijn tussen de vijftig en tachtig jaar oud – hebben een brede belangstelling voor de wereld en zijn hbo- of wetenschappelijk opgeleid. Maar dat is zeker geen eis. Iedereen is welkom. Zoals mevrouw Klomp altijd verwoordde: ‘We hebben elkaar nooit gekozen maar zijn elkaar gegeven in verscheidenheid’.”
De roulerende maandelijkse en wekelijkse teamtaken zijn een belangrijk moment van ontmoeting. Naast bijvoorbeeld koken kunnen mensen de diensten voorbereiden of de gastenontvangst verzorgen. Want regelmatig komen mensen hier op retraite, of gewoon een tijdje meeleven om tot rust of bezinning te komen. De gasten vormen, naast de giften en schenkingen van vrienden, religieuze ordes en kloostergemeenschappen, een belangrijke inkomstenbron. Ook betaalt elke bewoner een vaste bijdrage voor gebruik van de ruimten en woningen. Voor de maaltijden betalen alleen mensen die mee-eten een vergoeding. Winst maken is niet belangrijk voor De Hooge Berkt, de gemeenschap wil voor iedereen toegankelijk zijn. Vrijwillige bijdragen van bewoners maken het mogelijk dat ook mensen met een lager inkomen in De Hooge Berkt kunnen wonen of te gast kunnen zijn. En bewoners helpen elkaar met lichte zorgtaken.
De Hooge Berkt wil midden in de samenleving staan. Daarom biedt zij werkervaringsplekken- aan asielzoekers. Ook duurzaam leven vindt de gemeenschap belangrijk. Daarom hebben veel gebouwen zonnepanelen, staan er regelmatig vegetarische maaltijden op het menu en let men bij de aanschaf van apparatuur, verf en middelen voor tuinonderhoud op biologische afbreekbaarheid en energiezuinigheid.
Er zijn ook sociale initiatieven vanuit de bewoners zelf. Zo gaat een priester wekelijks langs bij ouderen en of oud-bewoners in het dorp. En Jules van Hoeckel is bestuurslid van het buurthuis waarbinnen alle zorg en welzijnsinstellingen van Bergeijk zijn ondergebracht. Ook daar is aandacht weer het toverwoord. “Mensen kunnen voor een paar euro mee-eten of elkaar bijvoorbeeld ontmoeten bij de opvang voor mensen met een beperking. En als het nodig is brengen we mensen erheen. Iedereen wordt daar echt gezien en krijgt de aandacht die hij of zij verdient. Wat ik leer in de gemeenschap, kan ik in het buurthuis toepassen en dat geeft mij ontzettend veel vreugde en energie.”
Je inzetten voor de gemeenschap en de lokale samenleving, en daarnaast je eigen hobby’s, familie en vrienden buiten de gemeenschap: veel bewoners hebben een druk leven.
Niet iedereen heeft dan ook tijd en evenveel behoefte aan de tweemaandelijkse ontspanningsactiviteit, maar bij bijzondere momenten als jubilea of uitvaarten komt men samen. Van Hoeckel: “Daar zijn we goed in geworden. De aandacht voor elkaar en het respect voor de persoon en wat hij of zij betekent voor de gemeenschap, overstijgt dan de oecumenische verschillen die er soms ook zijn.”
Energie is er alleen als er ook stilte is om te komen tot jezelf
sybe travaille
Dat muziek een grote rol speelt in de liturgie en bij feestelijke gelegenheden zie je aan de vele piano’s en orgels in diverse ontmoetingsruimten die dienst doen bij de begeleiding van liedjes en sketches en natuurlijk ook de kerkdiensten.
Liturgie is voor De Hooge Berkt belangrijk. Op werkdagen zijn er in de kapel drie gezamenlijke gebedsmomenten, op zaterdagavond is er de ‘lichtjesdienst’. Bewoners steken dan kaarsen aan en geven elkaar het licht door om zo de nieuwe week inluiden. Die nieuwe week begint dan op zondagmorgen met een viering waarin afwisselend ambtsdragers uit de rooms-katholieke, de oud-katholieke en de protestantse kerken voorgaan.
In de diensten is veel ruimte voor stilte en bezinning. Voor de energieke Sybe Travaille (73), al sinds 1976 lid van de gemeenschap, zijn deze momenten belangrijk. Ze brengen rust en stilte in zijn dynamische leven, waarin hij nog een dag per week werkt als psycholoog, zich inzet voor een goede samenwerking met kerken en ook sociale contacten buiten de gemeenschap om zijn aandacht vragen. “Want energie is er alleen als er ook stilte is om te komen tot jezelf.”
De Belgische Ine Van Den Eynde (50) komt al lange tijd bij De Hooge Berkt. Toen ze hier 25 jaar geleden voor het eerst te gast was met geheugenproblemen na een ongeluk, deed de vaste dagstructuur haar goed. Nog steeds is haar maandelijkse verblijf een rustpunt in haar drukke bestaan als theoloog. Toen ze hier pas woonde, merkte ze dat het lastig kon zijn om iedereen bij belangrijke gesprekken te betrekken. Het kan immers best spannend zijn om je ideeën te delen in een bewonersvergadering van veertig personen.
De bijeenkomst over klimaatverandering en armoede die ik bijwoon, is daarom bewust opgesplitst in groepen van ongeveer zes personen. Het doel van de bijeenkomst is niet het verdedigen van ideeën maar het delen van ervaringen om zo bewust te worden wat je zelf kunt doen. Het onderwerp komt sommigen dicht op de huid. Waar de een vertelt over de armoede waarmee ze op haar werkreis naar Afrika geconfronteerd werd, worstelt een ander juist met armoede dichterbij huis. Hoe ga je om met een naaste aan wie jij vaak hulp geeft en die zijn financiële problemen op een andere manier aanpakt dan jij zou doen? Er komen geen oplossingen en een echte dialoog aangaan is soms lastig. Maar iedereen wordt gehoord. Hetzelfde geldt voor de bijenkomst waar de dienst van de komende zondag wordt voorbereid, waar elf aanwezigen om de beurt hun gedachten over de bijbelteksten van die zondag delen.
Als je zo gauw geen antwoord hebt, mag je de tijd nemen om je eigen antwoorden te vinden. “Want het gaat om jouw antwoorden en jouw weg, niet of dat je dingen precies doet zoals Jezus deed”, zegt Tineke Renkema die regelmatig door de gemeenschap aangeboden retraites begeleidt. “Je kunt elkaar daarin wel inspireren of elkaar helpen om de ander beter te begrijpen. Soms zullen verschillen naast elkaar blijven bestaan. Ook dat is een manier om de ander te respecteren en te accepteren zoals hij of zij is.”
De Hooge Berkt kent naast de gemeenschap in Bergeijk een kleine dependance in Thorn. Door vergrijzing is het nog niet helemaal duidelijk of de gemeenschap in het ‘witte stadje’ kan blijven voortbestaan. Maar over de nabije toekomst in Bergeijk heeft Renkema geen zorgen. Ze begeleidt veel veertigers en vijftigers, vaak mensen die hun leven goed op orde hebben en op een punt zijn gekomen dat ze zich afvragen: wat nu? Ze vinden in Bergeijk een plek voor rust, bezinning en verdieping. De groene omgeving nodigt uit tot wandelen en fietsen. Of men doet mee aan een dansretraite. Maar mensen kunnen ook alleen de stilte opzoeken of zonder vast programma gewoon een paar dagen of langere periode meeleven. Samen leven, ook in De Hooge Berkt is het soms zoeken hoe daaraan het beste vorm te geven. Leidend daarbij blijft een uitspraak van een van de grondleggers van de gemeenschap: “We zijn als bloemen, die in al hun diversiteit toch een tuin vormen.”
U leest een artikel uit het rijke archief van religiejournalistiek van Volzin. Dit artikel verscheen in juni 2019 in Volzin Magazine.
Nieuws? Vertel het ons!
Al vanaf €1,99 per week.
