'Dit gedicht geeft pijnlijk aan wat de dood betekent'

“Dit gedicht geeft pijnlijk aan wat de dood betekent. In mijn werk draait het steeds om de vraag: wat gebeurt er als we dood gaan, waarom doet dat zo’n pijn? Vaak denken we dan aan iets biologisch: het hart stopt ermee, de hersenen werken niet meer. Maar de dood is toch vooral iets sociaals. Het doet veel pijn als iemand er in biologische zin niet meer is, maar pijnlijker is het dat iemand sociaal uit het leven wordt getrokken. Dit gedicht laat zien hoe belangrijk het is om mensen te blijven herdenken. Als iemand er niet meer is, laat hij een leegte achter, afwezigheid. Maar door die leegte ontstaat er ook een soort áánwezigheid.

premium

Interview

Bette Westera

5 maart 2021

'Wees eens echt creatief en durf je ruimtepak uit te trekken'

Deze paradox is typerend voor verlieservaringen: omdat iemand er niet meer is, ervaar je juist dat hij of zij er wél is. Dat zegt dit gedicht. Maar omdat de juf vergeet het kaarsje aan te doen, verdwijnt de sociale aanwezigheid van het klasgenootje. En dat is uiteindelijk nog triester dan het feit dat het kind er niet meer is. De juf zal gedacht hebben: we kunnen niet aan de gang blijven met dat kaarsje. Misschien had ze dat moment beter moeten markeren door uit te leggen wat ze dan wél zou doen om ervoor te zorgen dat de overleden leerling in sociaal opzicht onderdeel van de klas blijft. Misschien is dat wel de les van het gedicht.

Als het over de dood gaat, kan ik mijn onderzoeksbril nooit helemaal afzetten, ook niet als ik zelf bij een uitvaart zit. Sommige mensen denken dat ik hele heftige verliezen heb geleden en daarom voor dit vak heb gekozen. Dat is niet zo, ik ben er tijdens mijn studie religiewetenschappen ingerold. Veel verlies is mij nog bespaard gebleven. Mijn beide ouders leven gelukkig nog. Ik heb wel familieleden verloren en ook een aantal vrienden, maar ik heb dat ervaren als de alledaagse dood. Ik bedoel: het is natuurlijk verschrikkelijk om te overlijden aan kanker als je dertig bent, dan ben je veel te jong. Maar wanneer is het te vroeg om dood te gaan? Bijna altijd misschien. Het is tragisch maar niet ongebruikelijk om jong te overlijden.

Zelf heb ik op dat punt nog geen trauma opgelopen. En hoewel ik soms hele dagen over de dood praat, weet ook ik niet altijd wat ik tegen iemand moet zeggen die bijvoorbeeld een kind is kwijtgeraakt. Ik denk aan mensen in mijn omgeving die dat meemaakten en weet van ze dat daar, in de woorden van de SIRE-campagne, vaak overheen gepraat wordt. Dat herken ik wel. Je wilt niet steeds over verlies praten, je kunt niet altijd een kaarsje blijven aansteken. Academisch kan ik daar allerlei dingen over zeggen, maar hoe je zoiets moet doen in het geleefde leven, dat is andere koek.

Mijn oma was de eerste dode die ik zag, ik was tien jaar. Ik herinner mij dat ik haar aanraakte toen ze lag opgebaard en me verbaasde dat ze zo koud was. Ook is me het grote verdriet van mijn moeder bijgebleven; het was de eerste keer dat ik haar echt zag huilen, heel diep. Of er een hemel was of een ander voortbestaan na de dood, werd in het midden gelaten. Die vraag had ik als kind niet, en op dit moment ook niet echt. Op het meest basale niveau denk ik: een atoom is een atoom en die blijft bestaan, dus worden we onderdeel van allerlei andere cycli die doorgaan. Maar een bewust leven na de dood? Nee, al hoor ik soms verhalen van mensen waardoor ik denk: het zou toch best eens zo kunnen zijn. De deur is dus niet helemaal dicht, maar staat zeker ook niet wagenwijd open.”

premium

Poëzie

Hinne Wagenaar

28 maart 2022

'In Nijkleaster verbinden we steeds het oude met het nieuwe'

VOLZIN - april 2022 (PDF)

€4,99

Toevoegen aan winkelwagen