Johanna Kroon: "'Elke camino heeft een verborgen bedoeling"
© Pixabay
Vroeger was pelgrimeren voornamelijk een religieus gebeuren. Anno 2022 kan pelgrimeren ook een volstrekt andere betekenis hebben. In de collectie Moderne Pelgrims vertellen pelgrims over hun bijzondere ervaringen en inzichten.
In juni 2019 zette Johanna Kroon de eerste stappen van haar camino naar Santiago de Compostella. Ze liep niet alleen. In datzelfde jaar is een recordaantal pelgrims geregistreerd die de route hebben afgelegd. Meer dan driehonderdzestigduizend mensen reisden te voet of op de fiets op de camino de Santiago. Bijna een verdubbeling van het aantal tien jaar daarvoor. Een enkeling vertrekt, volgens traditioneel gebruik, vanaf de eigen voordeur, maar de meeste pelgrims starten net als Kroon bij een opstartplaats in Spanje of Zuid-Frankrijk.
“Mijn problemen moet ik thuislaten, dacht ik voordat ik vertrok. Anders heb ik niets aan die camino”, vertelt Kroon. “Wat ik wel meenam: een enorme nieuwsgierigheid. Waarom maakt die camino zoveel indruk op mensen? Zou dat bij mij ook het geval zijn?” Ze ging op zoek naar het geheim van de camino. Wat is de aantrekkingskracht van deze eeuwenoude pelgrimsroute? Na een indrukwekkende reis heeft Kroon haar eigen antwoord gevonden. Nu neemt ze de proef op de som. De afgelopen twee jaar sprak ze voor haar podcast Camino NL meer dan veertig andere pelgrims over hun ervaringen en inzichten op de camino. “En elke keer stel ik de vraag: wat is er toch aan de hand op die camino?”
Hoe zag jouw leven eruit voordat je de camino ging lopen?
“Ik was al dertig jaar met veel plezier een kleine zelfstandige in de communicatie. Op een gegeven moment had ik opeens veel minder werk dan ik gewend was. Daar had ik last van. Niet omdat ik geen brood meer kon kopen, maar omdat ik dacht: wat heeft dit te betekenen, wat moet ik hiermee? Hoe kom ik er achter wat de oorzaak is? Wat ga ik doen als ik dit niet kan veranderen? Ik piekerde maar door, en daar schiet je meestal niets mee op.
Toen ik aan de camino begon, wist ik helemaal niet waar ik echt naar op zoek was
johanna kroon
Ik had al heel lang in mijn achterhoofd dat ik de camino een keer wilde lopen. Dat hoor ik bij veel pelgrims. Voordat ze gaan, denken ze al heel lang na over de camino, maar ze wachten op een aanleiding voordat ze daadwerkelijk vertrekken. Ik had door dat deze reis wat anders was dan een mooie wandeling of een vakantie in Frankrijk. Het is van een andere orde. Dus toen dacht ik: dit is hét moment om het te doen. En toen ben ik gegaan.”
Je ging op weg.
“Ik heb eerst een omweg gemaakt met de trein om er te komen. Ik dacht: ik wil niet met het vliegtuig in drie uur op de camino staan. Ik wilde graag lang onderweg zijn. Voordat ik vertrok had ik daarom ook niets geregeld voor de terugreis, ook geen datum waarop ik weer thuis zou zijn.
Er schijnt een moment bij de camino te horen waarop je een soort drempel over gaat, dat de eerste moeilijkheden zich aandienen. Dat is klassiek, dat hoort erbij. En bij mij was dat dus ook zo. In de trein ging mijn telefoon kapot. De lijn met thuis werd verbroken. Mijn hele oude leven was opeens extra ver weg. Dat vond ik op dat moment heel symbolisch. Ik zat in de overgang van huis naar de camino en er werd een verbinding doorgeknipt, zo voelde dat.”
Hoe voelde je je toen je op de pelgrimsroute stond?
“Ik vond het direct bijzonder. Ik begon mijn wandeling in Pamplona, vanuit Albergue Plaza Catedral. Dan loop je ’s ochtends vroeg de straat in, het is nog donker, de winkels zijn nog niet open, maar er lopen wel overal pelgrims. Je ziet ze in de verte lopen, met een grote rugzak. Je pikt ze er meteen uit. Het regende, er werd voor de gein gezongen. Ik wist meteen: dit is het.
Het eerste wat mij opviel is dat iedereen contact maakte met iedereen. Iedereen heeft alle tijd van de wereld, je loopt dezelfde kant op. Er zijn altijd contactmomenten met andere pelgrims. De openingsvraag is meestal: ‘Waar ben je begonnen en waar kom je vandaan?’, en daarna kan het alles zijn. De gesprekken gaan natuurlijk over het onderweg zijn, maar ook over de staat van de planeet, het leven thuis, of het leven in het algemeen.”
Het gemeenschapsgevoel, was dat voor jou de kern?
“Ja, absoluut. Ik heb mij de hele tijd afgevraagd: waarom hebben we dat hier thuis niet, en daar op de camino wel? Ik denk dat het iets te maken heeft met hoe het leven georganiseerd is. Hier draait alles om de economie die moet groeien, status en een goede baan. Op de camino werpt iedereen dat van zich af. Men is pelgrim en iedereen is aan het lopen met een rugzak op. Iedereen is gelijk. Dat vond ik zo’n verademing.
Na afloop van de camino schreef ik: ‘Ik kwam terecht in wat waarschijnlijk ’s werelds grootste en oudste sociale onderneming is. Het was alsof ik op een andere planeet terecht was gekomen, ver weg van de wereld van het geglobaliseerde kapitalisme waar ik normaal in woon. Op deze wonderlijke planeet is slechts één ding te doen: lopen, honderden kilometers achter elkaar. Dat is waar mensen voor komen van over de hele wereld. Iedereen draagt alles wat hij nodig denkt te hebben in een rugzak. Sommige mensen hebben aan zes kilo voldoende, anderen komen met veertig kilo aanzetten. De eerste levensles die iedereen dan ook direct al leert is deze: hoe minder je nodig hebt, hoe beter het je zal vergaan.
Wat je vindt op de camino zegt meer over jezelf dan over de camino
johanna kroon
Waar ik mij op deze wonderlijke planeet nog wel het meest over verbaasd heb, is wat ze er allemaal niet hadden. Deze complete planeet runt zichzelf zonder hiërarchie, zonder hoofdkantoor, zonder reclame, zonder bureaucratie en zonder managers. Alles is kleinschalig en de hele zaak draait op gezond verstand, vertrouwen en goede wil, met stapelbedden en gezamenlijke maaltijden als kritische succesfactoren. Wat er in zo’n omgeving dan spontaan gebeurt is dat mensen een omgeving creëren die duurzaam is, sociaal, rechtvaardig en waar iedereen gelijk is. Dat is het voor mij. De kern. Het geheim van de camino.”
Wat leerde de camino jou over het gewone leven?
“Toen ik aan de camino begon, wist ik helemaal niet waar ik echt naar op zoek was. Dat ontdekte ik al lopende pas. Alles wat ik nodig heb om gelukkig te zijn, zijn andere mensen om mij heen waar ik contact mee kan maken. Daarbij kwam ook het besef: wat ik dus niet nodig heb om me goed te voelen, is werk. Dat was voor mij echt een nieuw inzicht. Ik dacht tot dan toe dat ik alleen kon gedijen als ik aan het werk was, ik zag werk als zaligmakend. Daar is iets naast gekomen. Het hoeft geen werk te zijn, ik kan die sociale omgeving ook op een andere manier krijgen. Door een podcast te maken, bijvoorbeeld. Daarnaast heeft de camino mij ook doen inzien dat er nog veel te verbeteren valt, in ons gewone leven. Dat alles wel wat gemoedelijker zou kunnen, socialer, minder anoniem.
Op de camino heb ik ontdekt dat iedereen gedijt bij een goede gemeenschap. Ik vond het nooit vreemd dat ik die gemeenschap hier niet had. Ik wist niet beter. Daar ontdekte ik: het hoeft helemaal niet zo te zijn, het kan ook anders. Voordat ik vertrok had ik daar nooit bij stilgestaan. De gemeenschap op de camino ontstaat niet vanwege een mysterieus geheim ingrediënt, maar juist het ontbreken van alles dat menselijk contact in de weg staat. Geen auto’s, reclame, smartphones, drukte, anonimiteit, herrie. Dan maken mensen contact met elkaar.”
Al vanaf de elfde eeuw lopen pelgrims op de camino. Ze kwamen er om te bidden, de patroonheilige Jakobus te vereren, om vergeving te vragen of een gunst af te smeken. Wie luistert naar de vele verhalen die in de podcast Camino NL voorbijkomen, hoort vooral veel andere motieven. De één ziet het vooral als een sportieve prestatie, terwijl het voor de ander gaat om de prachtige natuur of de kunst en cultuur langs de route. Voor velen is het een 'rite de passage', een overgang naar een andere levensfase. En voor iedereen is het ook een reis naar binnen. Los van de alledaagse beslommeringen, in de cadans van hun voetstappen, ontdekken ze tijd en ruimte voor reflectie.
Ook de eeuwenoude pelgrimsroute zelf is omgeven met symboliek. In één van de podcast-afleveringen deelt pelgrim Jolande het bijzondere inzicht van een lokale herbergier. Volgens hem staat de route symbool voor de menselijke levensweg.
Hij omschrijft: “In de Pyreneeën word je eigenlijk geboren. Dan heb je prachtige uitzichten, de bergen, de heuvels en de dalen, de beekjes en het water, de verwondering over de prachtige natuur. De Rioja staat symbool voor het leven. Dan word je volwassen. Er is groen, vruchtbare grond, er groeien olijven en druiven, er wordt wijn gemaakt. Dan ga je naar de Meseta, de hoogvlakte. De Meseta staat voor de dood. Dat is een oneindige vlakte zonder bomen, kaal, je kan uren lopen zonder dat er iets is. Helemaal niets. En dan kom je gelukkig in Galicië en daar is eigenlijk alles. Dat staat symbool voor de wedergeboorte. Er zijn weer bergen, er is wijn, er is prachtige natuur. Tot slot ga je naar Santiago en dat is de weg die je hebt te gaan. De levensweg.”
Hoe verhield je je tot de geschiedenis van het eeuwenoude pelgrimspad?
“Overal om je heen zag je tekenen van de geschiedenis van de camino. Ik verbleef op een gegeven moment een nacht in een herberg uit 1641. Het was er heel koud, hele oude dekens, oude matrassen, het rook er oud. Dat vond ik geweldig. Je kon er gewoon voelen dat er al honderden jaren pelgrims werden ondergebracht. Dat vond ik een mooie gedachte. De continuïteit, dat het altijd maar doorgaat. De camino is geen modeverschijnsel, het is op een bepaalde manier tijdloos. Mensen hebben altijd al de behoefte gehad.”
Deze tekst is een kort fragment van een uitgebreider interview. Het gehele interview is te lezen in het boek Moderne Pelgrims of te downloaden als geïllustreerd artikel in VOLZIN magazine.
Johanna Kroon is freelancer en maakt verhalen voor organisaties in verandering. In coronatijd is ze de podcast Camino NL – pelgrimsverhalen begonnen, te beluisteren via Spotify, Apple podcasts en camino.buzzsprout.com.
Nieuws? Vertel het ons!
Al vanaf €1,99 per week.
