'Etty Hillesum koos radicaal voor een leven in de geest'

“Er was een periode in mijn leven dat ik veel meer gedichten las dan nu. Na mijn studietijd heeft de poëzie helemaal plaats gemaakt voor fictie en non-fictie. Maar dit gedicht kwam pas weer boven, nadat ik een reactie op mijn laatste boek had gelezen. ‘Nu nog een biografie van Hanny Michaelis’, schreef iemand, ‘nog zo’n grote joodse schrijfster van wie we een oorlogsdagboek hebben gekregen.’

Ooit schreef ik haar gedicht over in mijn dagboek. Ik studeerde Nederlands en had kort daarvoor samen met anderen een indrukwekkende reis dwars door de woestijn gemaakt, van Amsterdam naar Togo, in drie auto’s – dat kon toen nog. Ik was dus erg gevoelig voor woestijnbeelden. Los daarvan las ik in het gedicht van Hanny Michaelis vooral een ode aan de verbeelding, de fantasie.

In die tijd was ik ook al bezig met Etty Hillesum. Ik las haar dagboek en raakte onder de indruk van haar radicale keuze voor een leven in de geest. Ze stelde haar gedachten boven de haar omringende werkelijkheid. Dat was ontzettend contra aan de wereld waar ik zelf vandaan kom, letterlijk met je poten in de modder: een Zaanse hoveniersfamilie die al eeuwen ploetert in het veen en de tuinen van notarissen en dokters aanharkt.

Die mentaliteit is ook diep in mij geworteld: morgen kan het regenen en verdien je niks. In die wereld draait het om geld verdienen, niet om gedichten lezen. Ik heb in mezelf het nodige moeten overwinnen om ook voor de droom en de verbeelding te gaan. Als economisch project is het schrijven van zo’n biografie natuurlijk gekkenwerk, vanuit mijn voorvaderen geredeneerd zelfs totaal nutteloos. Maar ik ging voor de droom hè, de trillende luchtspiegeling.

Spiritualiteit

Etty Hillesum

25 januari 2021

'Een burn-out is als een gespannen koord waarover een mens struikelt'

Overschrijven van gedichten deed Etty ook vaak. Ze was enorm hongerig, ze vrat teksten. Nooit ging ze de deur uit zonder boeken. Toen ze naar Auschwitz moest, was haar grootste zorg: hoeveel boeken kan ik meenemen in mijn rugzak? Door me grondig in haar leven te verdiepen, ben ik opnieuw geraakt door het geloof in de kracht van de geest – iets wat ook in het gedicht van Hanny Michaelis naar voren komt. Je hebt een keuze in de manier waarop je naar dingen kijkt.

Je kunt je laten meesleuren door de treurigheid van het alledaagse bestaan en alle negativiteit waarmee je jezelf en anderen in de weg kan zitten. Je kunt er ook voor kiezen om het mooie te zien, de droom na te jagen, de illusie zo je wil, maar dat is dan toch beter dan te capituleren voor een treurige werkelijkheid, het dal zonder uitzicht. Je kunt zelf het uitzicht scheppen.

In praktische zin inspireerde Etty me om te proberen een beetje een goed mens te zijn, wat vaker iets voor een ander te doen. Ook als je gestrest bent, kun je als Etty denken: er kan nog wel wat meer bij. Je kunt altijd in jezelf de ruimte vinden om open te staan voor anderen en compassie te tonen. In het geloof in God ga ik niet met Etty mee. Als kind ben ik wel heel gelovig geweest. Ik kom uit een katholiek gezin en bleef naar de kerk gaan, nadat mijn ouders al waren afgehaakt. Ik bad in die tijd heel oprecht tot God. Die directe lijn is op mijn twaalfde abrupt verstoord. Toch kon ik me als schrijver goed in Etty’s religiositeit verplaatsen. Ook dat is de fantastische kracht van de geest, de verbeelding, die ons als mensen zo bijzonder maakt. Daardoor maken we kunst en schrijven we boeken – ook al duurt dat zeven jaar.”

VOLZIN - februari 2023 (PDF)

€4,99

Toevoegen aan winkelwagen