Moet er een wet 'voltooid leven' komen?

D66 en ChristenUnie verschillen op veel wezenlijke gebieden niet van elkaar. Beide partijen staan voor een sociaal beleid en grote nadruk op duurzaamheid. Toch stonden ze de afgelopen weken lijnrecht tegenover elkaar vanwege een bepaald onderwerp: een mogelijke nieuwe wet ‘voltooid leven’. Het onderwerp zal de komende tijd een cruciale rol gaan spelen in het politieke debat. Het laat weinig mensen onverschillig. Het gesprek is buitengewoon gepolariseerd en daarmee exemplarisch voor zoveel politieke gesprekken op het moment, die juist gekenmerkt worden door een gebrek aan onderling gesprek.

Moet er een wet ‘voltooid leven’ komen? Het is riskant om een nieuwe wet te maken. Want een dergelijke nieuwe wet zou naast de huidige euthanasiewet komen, een wet die wereldwijd bekend staat als buitengewoon zorgvuldig. Er is ons als samenleving veel aan gelegen om de huidige euthanasiewet te koesteren en er niet een wet naast te zetten die met veel vraagstukken omringd wordt.

Het gesprek over voltooid leven wil ik niet wettisch voeren maar existentieel. Daar begint het immers mee, en het is zo spijtig dat die laag in Den Haag overgeslagen wordt. Het gaat om diepe vragen rond leven en dood. Kun je de ervaring hebben dat jouw leven op een gegeven moment voltooid is, zonder dat er sprake is van ziekte? Dat je levensmoe bent. Ik moet in deze denken aan de Bijbelse figuur van Job. Hij was niet ernstig ziek maar ‘hij stierf oud, en verzadigd van het leven’. Hij was eigenlijk klaar met het leven. En ik herken dat uit de gesprekken die voer. In mijn Amsterdamse gemeente heb ik contact gehad met mensen bij wie dat zo was. Het was voor hen frustrerend dat ze dood wilden, maar dat daar geen regeling voor is. Je komt dan op het terrein van zelfdoding, met alle problemen van dien.

Mensen kunnen alleen zelf ervaren dat hun leven op het existentiële vlak klaar is. Dat kan een ander niet voor ze doen. Er is ook fundamentele eenzaamheid, die niet op te heffen is. Als je je leven als afgerond beschouwt, als er geen perspectief meer is, dan hoef je niet te wachten tot de dood komt. Dan mag je er hulp bij vragen. Het is een vorm van barmhartigheid die te mogen krijgen. Op de rouwkaart van de remonstrantse theoloog en hoogleraar Han Adriaanse, die stierf met behulp van euthanasie bij een niet te genezen ziekte, stond: hij heeft het leven teruggegeven aan zijn Schepper. Dat vind ik een mooie geloofsuitspraak. Ik kan mij voorstellen dat deze gedachte ook in het geval van ‘voltooid leven’ van toepassing is. 

Dus ja, ik hoop dat het ooit kan, dat je hulp krijgt als je jouw leven als ‘voltooid’ beschouwt. Ik zeg het met alle voorzichtigheid. Het moet zeker niet normatief worden en er moet geen druk van uitgaan. Het kan alleen in uitzonderlijke gevallen. Ik zou er niet triomfantelijk over willen spreken. Er zit ook iets tragisch aan als mensen geen andere uitweg zien dan de dood. De term ‘voltooid leven’ is misleidend, want het impliceert een positieve keuze terwijl dat in haast geen van de gevallen zo is. En het moet ook niet raar worden om te zeggen: ik wil blijven leven, ook al beteken ik maatschappelijk gezien ogenschijnlijk niks meer en kost mijn voortleven de samenleving en mijn familie een hoop geld. We moeten de samenleving zo inrichten dat mensen niet gedwongen worden in een bepaalde richting.

Er is een uitweg in de politieke patstelling, een uitweg waar Paul Schnabel al naar verwees als voorzitter van de Adviescommissie Voltooid Leven. De huidige euthanasiewet bevat niet het woord ‘ziekte’, wel het begrip ‘ondraaglijk en uitzichtloos lijden’. Door de wet aldus te interpreteren zou een nieuwe wet ‘voltooid leven’ overbodig zijn, maar zou je wel tegemoet kunnen komen aan mensen die hun leven met goede redenen en vanuit een diep doorleefd besef als voltooid beschouwen. Maar eerst moeten er nog vele indringende gesprekken worden gevoerd in politiek en samenleving.

VOLZIN - november 2021 (PDF)

€3,99

Toevoegen aan winkelwagen