Sociale coöperatie StekUp helpt migranten tot bloei te komen

Migranten die naar Nederland komen kunnen zelden werk vinden waarvoor ze in hun thuisland zijn opgeleid. Je moet al blij zijn als je überhaupt ergens wordt aangenomen. Als gevolg zitten veel migranten thuis of in een baan die niks met hun kwaliteiten of talenten te maken heeft. StekUP, een sociale coöperatie in Nieuwegein, wil deze mensen niet meer weg laten kwijnen maar juist een omgeving bieden waar ze tot bloei kunnen komen.

"We willen migranten helpen om weer aan de slag te gaan, als zelfstandig ondernemer of in een reguliere baan’ vertelt Theo Vreugdenhil (29) die samen Maarten Atsma (36) het initiatief nam voor StekUp. ‘Het idee ontstond twee jaar geleden, toen we er niet meer omheen konden dat er ergens iets mis gaat in dit hele systeem. Iemand die we goed kennen had een operatie nodig aan beide polsen, vanwege het zware werk dat hij moest doen voor PostNL – terwijl hij andere talenten heeft!"

Hoe is het idee voor StekUP ontstaan?

"Ik ben pastor van Cross Culture Nieuwegein (CCN), een multiculturele missionaire pioniersplek. Samen met Maarten, die in het leiderschapsteam van CCN zit, was ik al regelmatig aan het denken over waarom mensen in onze gemeenschap in een uitkering zaten terwijl ze allerlei dingen goed kunnen. We bieden geestelijke ondersteuning en vrijwilligerswerk maar we vroegen ons af: kunnen we niet meer doen? We zien zoveel ongebruikt talent. Sameer bijvoorbeeld, hij werkte in Pakistan als manager in de horeca en kan heerlijk koken. Ondertussen is het enige werk wat hij kan krijgen lopendebandwerk bij PostNL. Dat klopt toch niet? Dus dat we wat wilden doen was duidelijk. De vraag is vervolgens wat je kunt doen binnen de mogelijkheden die je hebt. Zeker financieel was en is dat een uitdaging; de pioniersplek zelf financieel verduurzamen is al lastig genoeg, laat staan nog een project erbij. We speelden al een poos met het idee om een kringloop te beginnen en later kwam daar het idee voor een sociale coöperatie daarbij. Met die combinatie zijn we in september vorig jaar gestart."

Wat is een sociale coöperatie precies?

"Het is een commerciële vereniging, geen BV of eigen bedrijf. Dat houdt in dat je wel winst mag maken voor de leden, maar niet als geheel. Ik word er niet rijker van, niemand – alleen de leden zelf bouwen iets op. De kracht van een sociale coöperatie is dat het de leden ontlast als het gaat om dingen die ze nog niet kunnen: bijvoorbeeld de administratie, marketing en verkoop. Je neemt een aantal dingen uit handen zodat ze gelijk aan de slag kunnen met de dingen waar ze wel goed in zijn.

Neem bijvoorbeeld Roos, een van onze leden. Voordat zij lid was zat ze een aantal jaar thuis met een uitkering. In je eentje een eigen bedrijfje beginnen vanuit deze situatie wordt erg moeilijk. Ondertussen was ze thuis bezig met haar hobby: tasjes maken. Wij zeggen dan als sociale coöperatie: kom maar, dan gaat we het samen doen. Wij zorgen voor een kast hier in de kringloop waar ze haar tassen kan verkopen, regelen dat ze op evenementjes kan staan, dat ze verzekerd is enzovoort. Zo kan zij gewoon haar tasjes maken en hoeft ze geen stress te krijgen van de Btw-aangifte. Je bent als coöperatie een soort paraplu."

Waarom is een sociale coöperatie zo’n goed idee voor migranten?

"De afstand tot de arbeidsmarkt is bij hen nog groter door taal- en cultuurverschillen en de psychosociale problemen waar ze mee worstelen. De begeleiding die ze krijgen is vaak sterk taak- en doelgericht: zo snel mogelijk werk vinden. Er zit druk achter en er is geen tijd om te kijken naar hun talent, laat staan om te zoeken naar werk waarvoor ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Wij willen hier juist ruimte en tijd voor maken. Waar Nederland sterk taakgericht is, is resultaat boeken in de landen waar zij vandaan komen vaak slechts een bijkomstigheid. Het sociale aspect is zoveel belangrijker, sterker nog: het is bij uitstek het ingrediënt om tot bloei te komen. Daar sluit een sociale coöperatie naadloos bij aan, want je doet het echt samen. 

Om dat proces van tot bloei komen optimaal te ondersteunen willen we niet dat onze leden meteen financieel gekort worden, ofwel: hun uitkering kwijt raken als ze beginnen. Dat kan binnen een coöperatie als deze. Hier was wel wat lobbywerk voor nodig bij de gemeente, maar dat is gelukkig gelukt. We leveren ook echt wel wat op uiteindelijk: als iemand uit de uitkering weet te komen, scheelt dat duizenden euro’s per lid. Maar vooral het dagelijks weer bezig zijn, onderdeel worden van een geheel, en zelfvertrouwen opbouwen zijn prachtige resultaten."

Jullie zijn een half jaar onderweg. Hoe gaat het tot nu toe?

"We kiezen er bewust voor om het met de mensen zelf te doen en hun eigen tempo te volgen. Het initiatief ligt bij hen: we gaan niet alles voor hen regelen en oplossen. Wij laten mensen soms bewust fouten maken, zodat ze zelf hun fouten in leren zien en met de consequenties om leren gaan. Iemand moet komende week bijvoorbeeld gratis een lunch regelen om iets goed te maken voor een klant. Als ik het had opgelost had hij niks geleerd.

Natuurlijk is het af en toe echt wel ingewikkeld. Ik ben zelf nu vijf jaar ondernemer; ik zit in de zonnepanelen. Ik begon daarmee omdat ik in eerste instantie niet betaald werd door de kerk. Nu zie ik het een beetje als Paulus die tenten maakt, maar in mijn geval gaat het om zonnepanelen. Ik wil ook wel eens harder en sneller, maar dan fluit ik mezelf terug. Rustig aan. Aan de andere kant hebben Maarten en ik ook simpelweg de tijd niet om alles te regelen en te doen. We doen het allebei vrijwillig, naast ons reguliere werk. Dat is voor mensen die zelf beginnen misschien ook wel goed, zo moeten ze veel zelf doen en zijn wij alleen beschikbaar voor advies of dingen die ze zelf niet kunnen."

In welke zin zijn jullie onderscheidend als sociale coöperatie?

"Er zijn nu zo’n 25 in Nederland die ongeveer hetzelfde doen. Maar wij zijn de enige met een sterk verdienmodel ernaast – de kringloop en de verhuur van materialen voor feesten en evenementen -, terwijl we het minste subsidie krijgen. Dat willen we ook niet, we willen onszelf na drie jaar zelf kunnen bedruipen. Het mooie is dat de kringloop niet alleen inkomsten genereert maar ook een platform biedt voor de ondernemers: ze kunnen hun diensten onder de aandacht brengen van de mensen die hier over de vloer komen. Zo heeft Roos dus een kast in de kringloop waar ze al haar zelfgemaakte tassen te koop aanbiedt. Iemand anders doet de boekhouding, weer een ander is bezig om cateraar te worden en zal ook eten gaan serveren in de kringloop. Ze kunnen dit in eerste instantie niet alleen, daarom koppelen we ze hier aan een coach die een professional is in hun vakgebied.

Of ze alles ooit wél alleen kunnen? Dat weet ik niet. Hoe je hier in Nederland jezelf moet verkopen, of omgaat met lastige klanten – ik denk dat dat echt een uitdaging blijft. Maar ze kunnen ook als zelfstandig ondernemer onder de coöperatie blijven werken, dan koop je de diensten in die je zelf niet kunt of wilt doen. Tegelijkertijd zie ik ook hoe snel het kan gaan. Maryam, die de boekhouding doet, heeft zoveel meer zelfvertrouwen gekregen tijdens het half jaar dat ze hier nu zit. Ze doet nu veel meer zelfstandig, zonder het eerst bij ons te checken."

StekUP is een van de projecten die meedingt naar de Kerk en Wereld Jongerenprijs. De hoofdprijs is 10.000 euro. Stel dat je wint, wat zou je dan met het geld willen doen?

"We zijn nu bezig met het installeren van de keuken. We doen het met de middelen die we hebben maar het zou mooi zijn als we daar wat meer financiële ruimte voor hebben. Daarnaast hebben hierbuiten een prachtige plek op het zuiden, maar nu is het nog een zooitje. We zouden het fantastisch vinden om wat picknicktafels neer te zetten, een kinderspeeltuintje te creëren - het echt gezellig te maken. Maar we kunnen het ook goed gebruiken voor startbudgetten voor de leden, dan kunnen we 10 leden een startbudget geven van 500 euro. Er is genoeg te doen!"