In ‘de Schôônste stad van ’t laand’ – Tilburg voor degene die dat niet zou weten – woedt al geruime tijd een stevig publiek debat over een standbeeld van een van haar grootste zonen: Petrus Donders (1809-1887). In de volksmond liefkozend Peerke genoemd.
Deze negentiende-eeuwse missionaris ging na een oproep van een bisschop uit Paramaribo vrijwillig naar Suriname en trok zich daar het lot van de melaatsen aan. Zozeer dat hij één werd met hen en zichzelf vrijwillig liet wegvoeren naar een verlaten en afgelegen plek in het regenwoud om er voor deze maatschappelijke outcasts te zijn. De melaatsheid kende geen voorkeur voor ras, huidskleur, sekse of leeftijd. Peerke was er gewoon voor iedereen om te midden van mensonwaardige toestanden toch iets van waardigheid hoog te houden.
Beeldtaal
Onlangs ben ik eens naar het standbeeld gaan kijken. Ik vermoed dat ik net als alle andere mensen ben die weet hebben van een standbeeld in hun stad maar er eigenlijk nooit bij stilstaan. Het beeld van Peerke, uit 1926, staat in het Wilhelminapark. Het roept al meteen de vraag op waarom er in het Wilhelminapark wel een standbeeld van Peerke staat maar geen standbeeld van Wilhelmina – maar dit terzijde. Nu is het probleem dat de beeldtaal de huidige geseculariseerde mens en wellicht ook de moderne gelovige mens niet meer aanspreekt.
De kunstenaar had zich toentertijd duidelijk laten inspireren door het verhaal van de ontmoeting van Jezus met de melaatse uit het evangelie volgens Marcus. “Er kwam eens een melaatse bij Jezus die op zijn knieën viel en Hem smeekte: 'Als Gij wilt, kunt Gij mij reinigen'. Door medelijden bewogen stak Hij de hand uit en raakte hem aan en sprak tot hem: 'Ik wil, word rein'. Terstond verdween de melaatsheid en was hij gereinigd.” (Marcus 1, 40-45)
Het beeld laat Peerke zien als een andere Jezus, die een Surinaamse man geknield aan zijn voeten, liefdevol aanraakt. Voor die tijd een duidelijke verwijzing naar en uitbeelding van het evangelieverhaal. Nu ziet men er een beeld in van kolonialisme, slavernij en onderdrukking.
Informatiebord
De gemeente zit met de kritiek in haar maag en doet al jaren niets om bijvoorbeeld een informatiebord met duidelijke uitleg bij het beeld neer te zetten. Ja, wie leest dat? Er gebeurt niets en de polarisatie neemt alleen maar toe. Dialoogbijeenkomsten zijn gestart maar de gewone man of vrouw van de straat loopt er niet warm voor en spuwt liever zijn/haar gal in ingezonden brieven in de krant.
In 2018 mocht ik een reis maken in de voetstappen van Peerke. Het bezoek aan Suriname opende niet alleen mijn ogen voor het slavernijverleden en de gevolgen ervan tot op de dag van vandaag. Onuitwisbaar was de indruk van een bevolking die in staat is om vredig, ondanks diepe verschillen, met elkaar samen te leven.
Peerke werd voor mij nog meer een held. Was dit leven niet een voorbeeld van dialoog: je leven daadwerkelijk geven voor de ander door naast de ander te gaan staan?
broeder bernardus
Peerke werd voor mij nog meer een held. Was dit leven niet een voorbeeld van dialoog: je leven daadwerkelijk geven voor de ander door naast de ander te gaan staan? Ja, hij was én Hollander én wit én man én gezond én missionaris én een eenvoudige weversjongen uit Tilburg, maar ook een held van belangeloze naastenliefde.
Het wordt tijd dat Peerke – althans dit standbeeld – wordt weggehaald. Zet het neer in dat andere park aan de rand van de stad dat zijn naam draagt: het Petrus Donders Park waar een uitstekend paviljoen staat met het zeer maatschappelijk betrokken Museum voor de Naastenliefde. In die omgeving kan de beeldtaal van dit standbeeld goed worden uitgelegd en in een geseculariseerde samenleving tot haar recht komen.
Noem tegelijkertijd het park waar het beeld nu staat geen Wilhelminapark meer want deze moeder des vaderlands wilde na de bevrijding in 1944 Tilburg niet aandoen omdat er, volgens haar, te veel kerk- en fabriekstorens waren. Ach, aan iedere held/heldin mankeert wel iets. Maar als iets aanstoot geeft dan moet je wijs zijn omwille van het goede van de gemeenschap.
‘Júist met minder kom je als mens meer tot je recht’
Broeder Bernardus is abt van Abdij Koningshoeven in Berkel-Enschot.
