Deze foto van een bezoeker was levensgroot te zien op een tentoonstelling in het Haarlemse Teyler Museum over de Engelse schilder David Hockney. Die experimenteert de laatste tijd met perspectieven. Hij draait het gebruikelijke vergezicht, met een verdwijnpunt in de verste verte, 180 graden om. De lijnen lopen niet van de toeschouwer af, maar naar hem of haar toe. Formaat en lijst versterken die opzet. 

Die draai heeft een levensbeschouwelijke kant. Het traditionele verre perspectief suggereert oneindigheid. Dat is een ruimtelijk begrip, maar kan ook naar het tijdskader vertaald worden. Dan kom je uit bij eeuwigheid. Vandaar is het een kleine stap naar een godsbegrip. De verre god accentueert het contrast met de beschouwende mens. Hockney rehabiliteert de beschouwer.

Als kijker naar deze foto word je naar binnen gezogen, alsof jij daar zelf zit en meekijkt

andré droogers

Sinds enige tijd hanteert Hockney de camera. Hij neemt bijvoorbeeld flink wat foto’s van scrabble spelende mensen. Vervolgens monteert hij die zo dat je als toeschouwer dicht bij die spelers komt. Het verdwijnpunt is weggemonteerd.

Op deze foto speelt Hockney met perspectieven. Hij heeft flink gephotoshopt om dit resultaat te bereiken. Er zijn zeven mensen zichtbaar. Zes ervan zitten, vijf mannen en één vrouw. Eén man staat. Die draagt het soort pet waarmee Hockney op zijn zelfportretten verschijnt. De schilder is de toeschouwer en feitelijk de regisseur.

De personen zitten rond een stapel veelkleurige metalen constructies, van verschillende formaten. Elke toeschouwer ziet weer iets anders. Als kijker naar deze foto word je naar binnen gezogen, alsof jij daar zelf zit en meekijkt. Tegelijk loopt de perspectieflijn traditioneel van je af. Je ervaart het dilemma van het perspectief: veraf en dichtbij.

Op de drie wanden van het zaaltje waar de mensen naar die stapel kijken, hangen enorme spiegels. Daarmee wordt de opstelling herhaald, maar vanuit een ander perspectief. De achterwand lijkt de verte te openen, maar sluit die ook af. Terug naar de levensbeschouwelijke kant van de perspectieven. De foto is een metafoor van de veelkleurige inter-levensbeschouwelijke visie. Elk perspectief telt en is plausibel. In levensbeschouwingen wordt veel geconstrueerd, in uiteenlopende formaten. Hockney verbeeldt het meervoudige perspectief. 

André Droogers is emeritus hoogleraar culturele antropologie, in het bijzonder religieuze en symbolische antropologie, aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Voor meer informatie zie: www.andredroogers.nl.